اوضاع مدارس شیعی در چهار قرن اول هجری

بررسی مدارس شیعی در چهار قرن اول هجری محدود به جهان اسلام نبود ، بلکه بیشتر در محدوده تجمع و زندگی شیعیان جلوه گر بوده است . شیعیان بنا به وضعیت خاص خود که از جانب حکومت های وقت مورد تعقیب و شکنجه و قتل قرار می گرفتند نوع خاصی از آموزش ها را به وجود آوردند . این آموزه ها از الگوی تبلیغات و تکیه ها توسط افراد با سواد انجام می گرفت و شامل قرآن ، فقه ، حدیث و تفسیر و رجال و کلام می گردید . به جز چند مدرسه محدود در بغداد و ری و مازندران که تعداد آن ها نیز انگشت شمار بوده است ، سایر مدارس بیشتر جنبه غیر رسمی و مخفیانه داشته است . فرق شیعه مثل اسماعیلیان و زندیان نیز از همین الگو پیروی کردند .در این راستا و در محدوده حکومت های شیعی مثل علویان طبرستان و آل بویه ، فعالیت های آموزشی گسترش بیشتری داشته است و منجر به تربیت افرادی چون سید رضی و مرتضی و شیخ طبرسی و این بابویه شده بود . این ها نیز به نوبه خود شاگردان دیگری تربیت کردند . نتیجه این گونه برخورد به مساله آموزش ناپایدار ماندن عقاید شیعی و گسترش علوم مربوط به آن ها و مورد نظرشان گردید . برای این منظور از تلاشهای درسی و آموزشی امامان شیعه ، سپس پیروان آنان در همه قسمتهای رساله صحبت به میان آمده است . تداوم آموزش در دوره شیعه های ایرانی نظیر طاهریان و سامانیان و صفاریان و آل زیار نیز مورد بررسی قرار گرفته اند . کلید واژگان : شیعه ، امامان شیعه ، مدارس شیعی ، علویان طبرستان ، آل بویه ، زیدیان ، اسماعیلیان